Als bewonersgroep moet je vaak beslissingen maken. Hoe kun je dat het beste doen? Hier lees je twee voorbeelden van basisdemocratische besluitvormingsmodellen.
Beslissen: Van onder op of van boven af
Een voorwaarde om je ergens bij betrokken te voelen, is dat je het gevoel hebt dat je er iets aan kunt doen, dat je er invloed op kunt uitoefenen. Dit is precies de reden dat zo weinig mensen zich betrokken voelen bij de honger of oorlog in de wereld; de meeste mensen hebben het gevoel dat het onderwerp te groot is en ze er niets aan kunnen veranderen.
Wil je in een pand betrokkenheid creëren, dan zal je dus moeten zorgen dat de bewoners en gebruikers invloed hebben op het pand, dat het “hun” pand wordt.
Bij een gevoel van gezamenlijkheid hoort het in gezamenlijkheid beslissen. Veel woon-werkpanden en woongroepen kiezen dan ook voor een (bijvoorbeeld maandelijkse) algemene vergadering van haar bewoners en gebruikers.
Bij deze bewonersvergadering kan je aan allerlei beslismodellen denken. Elk model heeft zijn eigen voor- en nadelen. Hoe platter en basisdemocratischer je organisatie, hoe meer je bewoners en gebruikers prikkelt tot betrokkenheid.
Bij consent besluitvorming wordt een voorstel alleen aangenomen door de vergadering als niemand daar een zwaarwegend en beargumenteerd bezwaar tegen heeft. Dit lijkt misschien een vreemd model, omdat een persoon in zijn eentje besluiten kan tegenhouden. Toch wordt het al decennia in allerlei panden in zelfbeheer toegepast. Dit model dwingt iedere meebeslisser tot verantwoordelijk handelen: je gaat immers niet zomaar in je eentje tegen de hele groep in. Het dwingt bovendien iedereen tot het zoeken naar werkbare compromissen. Consent leidt daardoor sneller tot het zoeken van oplossingen dan tot polarisatie in een pand. Vergaderingen op basis van het consentmodel kunnen soms weliswaar wat langer duren, maar de uitvoering van besluiten is vaak sneller en kwalitatief beter, waardoor er vaak toch tijdwinst is. Dit komt doordat er alleen besluiten worden genomen waar iedereen achter staat of in elk geval niet op tegen is, en mensen werken nou eenmaal harder wanneer ze hun werk zinvol vinden. Je woonruimte en het jezelf daar thuisvoelen is bovendien zo fundamenteel voor mensen, dat dit alleen al een reden is waarom in woongroepen vaak voor consent wordt gekozen.
Het belangrijkste punt is dat consent de betrokkenheid maximaliseert. Daar staan echter ook nadelen tegenover: consent is soms trager, en leidt bij conflicterende belangen makkelijker tot het behoud van de status quo. Consent is daarom minder geschikt voor sterk dynamische situaties waarin snel besluiten genomen worden die tot grote veranderingen leiden, of het moet zo zijn dat je graag wilt dat de gehele huidige groep daarin mee gaat.
Consensus is bekender dan consent, en lijkt daar sterk op.
Het verschil is dat bij consent iets wordt besloten als er niemand principiële bezwaren heeft, terwijl bij consensus iets allen wordt besloten als iedereen vóór het besluit is. Consensus gaat dus een stap verder, want als je ergens niet principieel op tegen bent, wil dat nog niet zeggen dat je het er helemaal mee eens bent.
In het consensus model doe je iets pas als er niemand meer twijfelt. We raden je dan ook af om het bij iedere situatie als standaard beslismodel te gebruiken.
Andere beslismodellen
Er zijn natuurlijk veel meer modellen om iets te beslissen. Je kunt een bewonersvertegenwoordiging kiezen, je kunt werken met een bestuur, je kunt bewoners meer stemrecht geven naarmate ze meer doen (of zelfs naarmate ze meer huur betalen); je kunt je fantasie de vrije loop laten. Als je als groep maar voor een model kiest waar je je in kan vinden en wat werkbaar is.
Andere methoden dan consent of consensus zijn niet (per definitie) slechter. Het is wel zo dat met name consent de onderlinge betrokkenheid kan versterken. En over andere besluitvormingsmodellen is veel te vinden op internet, terwijl je over consent en consensus minder terugvindt, vandaar dat we ze er hier even hebben uitgelicht.
Bovenstaande tekst is oorspronkelijk geschreven voor 12N, voor de conceptfase van het project Karakterpanden, en februari 2011 aangepast voor de Woongroepcoach